Alle Voetnoten (Hardback)

‘"Het mooiste aan de Voetnoot was de kortheid vind ik. Weg met al het overbodig hout," schreef een bevriende journalist nadat de laatste Voetnoot, op 16 mei 2018, in de Volkskrant was verschenen. Ik vermoed dat de aantrekkingskracht van de Voetnoot inderdaad te danken was aan de lengte, zelfs zij die moeite hebben hun aandacht bij teksten te houden werden bediend. In de allereerste Voetnoot op 29 maart 2010 stelde ik dat ik de menselijke komedie van voetnoten wilde voorzien. Of ik daarin ben geslaagd mag de lezer beoordelen. Ik heb hoe dan ook geleerd dat wie kanttekeningen wil plaatsen bij de menselijke komedie er goed aan doet behoorlijk bondig te zijn. In de laatste Voetnoot noteerde ik dat er maar één ding erger is dan vervangbaarheid, namelijk onvervangbaarheid. Daarvan ben ik overtuigd. Alleen al daarom wil ik over deze bundel niets anders kwijt dan dit: ik hield het kort.' – Arnon Grunberg